Korte inhoud
In deze editie van het jaarboek geeft LIKONA een stand van zaken van het natuuronderzoek in Limburg, anno 2010. Het bevat een achttal artikels, een becommentarieerde literatuurlijst en de jaarverslagen van de werkgroepen. Het jaarboek (100 p.) kreeg een eigentijdse vormgeving met talrijke kleurenfoto's.
De artikels handelen over:
- De wasplatenweide in Moelingen (Voeren) - Luc Lenaerts, Michiel Dusar, Roland Dreesen, Marian Gerard m.m.v. Robert Berten, Daniëlle Clits, Marcel Heyligen, Chris Marneffe en Hugo Vanderlinden
- Topnatuur in Vlaanderen vlak bij de Zwarte vijver in het Provinciaal Domein Nieuwenhoven - Eddy Dupae
- Drooglegging vijvers heeft positief resultaat. Carex bohemica duikt na 100 jaar afwezigheid op in Bokrijk - Robert Berten
- 2011 (en meer) pareltjes in de vallei van de Abeek - LIKONA, Werkgroep Ongewervelden
- Waar komt de beekschaatsenrijder (Aquarius najas) nog voor in Limburg? - Eric Stoffelen
- Inventarisatie van de visfauna uit de natte natuurverbinding van de Abeek en de Itterbeek - Thierry Gaethofs
- 17 jaar broedvogelkartering in het Provinciaal Domein Nieuwenhoven - Peter Bellen
- Geelgors, roodborsttapuit en witte kwikstaart op de Balkerheide in Bocholt - Jacky Jacobs
Verder bevat het jaarboek 2010 zoals elk jaar een bespreking van meer dan 50 publicaties over uiteenlopende aspecten van natuurstudie in Limburg tijdens dat jaar. Nieuwe soorten vlinders, kevers en paddenstoelen werden besproken. Opmerkelijke vogelwaarnemingen, resultaten van het natuurbeheer, ... het is maar een greep uit de vele becommentarieerde artikels.
Ook elke LIKONA-werkgroep brengt verslag uit van het voorbije jaar, met daarin opmerkelijke vondsten en resultaten.
Bestellen
Je kunt het jaarboek (10 euro) telefonisch of per mail bestellen bij het Provinciaal Natuurcentrum. Je ontvangt een factuur en na betaling wordt het jaarboek verstuurd.
Samenvatting inhoud
De wasplatenweide in Moelingen (Voeren)
Luc Lenaerts, Michiel Dusar, Roland Dreesen, Marian Gerard m.m.v. Robert Berten, Daniëlle Clits, Marcel Heyligen, Chris Marneffe en Hugo Vanderlinden.
De wasplatenweide in Moelingen is een internationaal belangrijk "paddenstoelenreservaat". De ongekende rijkdom aan graslandpaddenstoelen slaat specialisten met verstomming. De redenen van deze abnormale biodiversiteit lijken echter moeilijk te achterhalen. Mycolim (de paddenstoelenwerkgroep), de Limburgse Plantenwerkgroep en de Geologische Werkgroep van LIKONA geven de eerste resultaten weer.
Topnatuur in Vlaanderen vlak bij de Zwarte vijver in het Provinciaal Domein Nieuwenhoven
Eddy Dupae
Hoewel iedereen het Provinciaal Domein Nieuwenhoven vooral met bos associeert, bevat het domein ook 37 ha graslanden. De meeste daarvan liggen aan de rand van het bos, maar het waardevolste is een hooiland van ca. 1 ha stroomafwaarts van de Zwarte vijver, midden in het domein. Dit artikel tracht naast een eerste vegetatieanalyse van de huidige begroeiing tevens de vegetatieveranderingen te reconstrueren die het hooiland de laatste decennia heeft ondergaan. Daarnaast wordt een aantal voorstellen geformuleerd, al is nog heel wat bijkomend onderzoek gewenst om dat beheer scherp te stellen.
Drooglegging vijvers heeft positief resultaat. Carex bohemica duikt na 100 jaar afwezighied op in Bokrijk
Bert Berten
Het artikel "De flora van het westelijk vijvergebied in Bokrijk en het Wik" uit het LIKONA-jaarboek 2008, vergelijkt de vegetatie van de periode 1861-1957 met die van de periode na 1980. Een opvallende conclusie was dat vooral soorten van voedselarme waters (water- en moerasplanten) niet meer werden waargenomen (Berten, 2009).
In samenspraak met het Domein Bokrijk werd beslist om in juli 2010 een aantal vijvers voor een bepaalde tijd droog te leggen. Aangezien de vijvers in de periode van de viskweek (1955-2006) enkel tijdens het afvissen drooggelegd werden, was het niet duidelijk of alle planten van voedselarme waters nog voldoende aanwezig zouden zijn bij gunstige omstandigheden (lage waterstand of droge vijverbodems). Enkele leden van de Limburgse Plantenwerkgroep inventariseerden de drooggevallen vijvers. Bert Berten en Cécile Nagels deden een unieke vondst: de lage cyperzegge (Carex bohemica), een plant die in Bokrijk 100 jaar geleden voor het laatst werd waargenomen. De vijvers laten droogvallen, leverde dus resultaat op.
2011 (en meer) pareltjes in de vallei van de Abeek
LIKONA - Werkgroep Ongewervelden
Beekvalleien zijn in de Limburgse Kempen vaak de aders van de natuur. De Werkgroep Ongewervelden startte in 2004 met de inventarisatie van de Abeekvallei. De inspanningen die geleverd werden, zijn gigantisch. Naar schatting 1.500 uren veldwerk werden gepresteerd en minstens evenveel uren determinatiewerk. Het resultaat is een nooit gezien werkstuk. Voor de eerste keer werd een beekvallei vanuit zoveel verschillende hoeken belicht. De resultaten zijn indrukwekkend! In totaal staan 2.230 soorten op de lijst: 297 soorten spinnen, 31 mieren, 35 dagvlinders, 733 kevers waarvan 143 loopkevers, 42 lieveheersbeestjes, ...
200 Rode Lijst-soorten werden genoteerd en verschillende nieuwe of eerste waarnemingen voor Vlaanderen werden genoteerd.
Waar komt de beekschaatsenrijder (Aquarius najas) nog voor in Limburg?
Eric Stoffelen
In 2001 verscheen de Rode Lijst van de waterwantsen. Daaruit blijkt dat één van de meest bedreigde soorten de beekschaatsenrijder is. Het is een interessante indicatorsoort om de waterkwaliteit en de structuur van de beek te beoordelen. Verschillende LIKONA-vrijwilligers bezochten het voorbije jaar de historisch gekende verspreidingsgebieden en enkele potentiële nieuwe plaatsen om de populatie in kaart te brengen en beheermaatregelen voor te stellen. In de gemeenten Hamont-Achel, Neerpelt, Maaseik, Lommel, Neerpelt, Kinrooi en Bocholt werden populaties genoteerd.
Inventarisatie van de visfauna uit de natte natuurverbinding van de Abeek en de Itterbeek
Thierry Gaethofs
Zowel de Abeek als de Itterbeek herbergen in hun bovenlopen een gediversifieerd visbestand met een sterke vertegenwoordiging van rheofiele beekvissen die voor Kempense beken kenmerkend zijn. De visinventarisaties in het kader van de nulmeting leverden een schat aan informatie op. Om na te gaan of de gebiedsgerichte natuurtechnische maatregelen ten behoeve van de visfauna binnen een natuurverbinding, zoals de aanleg van visdoorgangen, daadwerkelijk resultaat boekte, moet de functionering van de vispassage opgevolgd worden.
Toekomstige visbemonsteringen zullen verder uitwijzen of beekvissen hieruit voordeel halen en hun leefareaal kunnen vergroten. Verdere monitoring zal ook aantonen of serpeling, kopvoorn en kwabaal zich natuurlijk kunnen reproduceren en of deze typische Limburgse beekvissoorten in duurzame en natuurlijk rekruterende populaties kunnen standhouden op de Abeek en Itterbeek. Zonder dat ze daarbij ondersteund worden door uitgevoerde inrichtingswerken en ontsnipperingsmaatregelen.
17 jaar broedvogelkartering in het Provinciaal Domein Nieuwenhoven
Peter Bellen
Het Provinciaal Domein Nieuwenhoven is een belangrijk gebied voor broedvogels in Haspengouw. Het aantal typische bosvogels ligt er hoog. Zeventien jaar territoriakartering toont aan dat de meeste soorten het goed doen, weliswaar met enkele belangrijke uitzonderingen. Deze trends komen overeen met de algemene toestand in Vlaanderen. De hoge dichtheden van holenbroeders, zoals spechten, zijn te danken aan het ouder worden van het bos en de aanwezigheid van veel dood hout. In het nieuwe bosbeheerplan is gekozen om het aandeel dood hout voldoende hoog te houden. Dat is voor de meeste bosvogelsoorten erg belangrijk.
Geelgors, roodborsttapuit en witte kwikstaart op de Balkerheide in Bocholt
Jacky Jacobs
De gemeente Bocholt adopteerde in het kader van het GALS-project (Gemeenten Adopteren Limburgse Soorten) de geelgors. Bocholt staat bekend voor de vele kleine landschapselementen met een rijk vogelleven. Onderzoek naar het voedergedrag leverde interessante resultaten op die nuttug zijn als beheermaatregelen.